Rouwen in coronatijden

Rouwen is door de coronacrisis nog wat persoonlijker en eenzamer geworden dan het al vaak was.

Kerknet vroeg rouwexpert Manu Keirse naar zijn visie.

Verborgen verdriet

Afscheidsplechtigheden en begrafenissen worden in beperkte familiekring gehouden, gedachtenisvieringen worden ‘ergens’ in de toekomst georganiseerd; dat lezen we deze dagen overal in de overlijdensberichten. We vinden het evident in de context van de voorgeschreven maatregelen, maar achter deze berichten zit meer verdriet verborgen dan we ons realiseren.

De dood wacht niet tot de maatregelen voorbij zijn

De omstandigheden waarin de laatste levensdagen van de overledene zijn verlopen, lezen we in zo’n bericht niet. Woonzorgcentra laten geen bezoek toe, ook ziekenhuizen zijn slechts beperkt toegankelijk. Enkele zeer dichte familieleden zijn vaak de enigen die nog toegelaten worden. Thuissituaties zijn vaak niet veel beter: mensen sterven eenzamer dan anders, hun zorgverstrekkers doen hun uiterste best om bij hen te zijn terwijl ze onder zeer hoge druk staan.

Een naaste vriend van de persoon kan daardoor niet bij de laatste dagen en ultieme afscheidsmomenten aanwezig zijn, terwijl daarbij vaak een bijzonder licht op de levensgeschiedenis wordt geworpen.

Het zijn momenten die je anders je leven lang in je herinneringen bewaart

Onze maatschappij draagt vriendschap hoog in het vaandel, maar een goede vriend die veel van zijn leven met de persoon deelde, verliest wellicht deze momenten.

Afscheid nemen in beperkte kring

Afscheidsvieringen worden momenteel verplicht in beperkte kring georganiseerd met slechts een klein aantal aanwezigen en genoeg afstand tussen iedereen. Wie mag op de dienst aanwezig zijn en wie niet? Hoe kan je je persoonlijk meeleven vormgeven vanop anderhalve meter afstand? Is het beter om de dienst uit te stellen tot een later tijdstip?

Een afscheidsviering is een maatschappelijk gebeuren, een ritueel dat in alle culturen bestaat. Het wil persoonlijk verdriet een publieke erkenning geven. Het is een eerste stap naar nieuwe verbondenheid en vergemakkelijkt de verdere contacten. Je moet die stap niet alleen zetten, maar je bent een schakel in een gemeenschappelijk gebeuren. Het is ook een kans om je emoties te delen met anderen.

Rouwen is een sociaal gebeuren

Toch is de overleden persoon in een uitvaart niet lijfelijk aanwezig. De uitvaartviering is er vooral voor de levenden en niet voor de doden. Je kan mensen helpen om nog allerlei zaken uit te spreken tegen de overledene.

De eenzaamheid die veel mensen in verdriet in andere omstandigheden ook al meemaken, is nu maatschappelijk voorgeschreven. Ze rouwen nu vaak alleen of met hun gezin. Het is nooit gemakkelijk om bij iemand op rouwbezoek te gaan, maar nu missen we het wel omdat we onze solidariteit niet kunnen tonen. Als je niet op de uitvaart kan zijn, kan je toch intens aanwezig zijn door een brief te schrijven naar de familie in rouw of – voor de digitale generatie – een attente boodschap te posten op sociale media. Schrijf over je herinneringen aan de persoon, hun engagementen, hoe ze je geraakt hebben. Het respect dat je zo betuigt aan de overledene is voor de nabestaanden vaak een hart onder de riem.

Rouwen in quarantaine

Rouwen is nu nog moeilijker dan anders, maar Manu Keirse geeft ons enkele tips voor wat we wel kunnen doen vanuit quarantaine:

• Wanneer je wel aanwezig kon zijn in de laatste ogenblikken van het leven, schrijf dan de indrukken van die momenten neer om ze later te delen met anderen die die kans niet hebben gehad. Je kunt ook een boodschap van de stervende doorgeven aan de familie en vrienden die er niet bij konden zijn of omgekeerd. Vier belangrijke zaken zijn van grote waarde: “sorry”, “ik vergeef je”, “ik dank je”, “ik hou van je”.
• Organiseer met de nabestaanden later een herdenkingsmoment. Die herdenking zal zich ook kunnen verfijnen tot een treffend eerbetoon in de tijd die intussen verstrijkt. De genodigden kunnen gevraagd worden om een herinnering neer te pennen en die in een gesloten omslag mee te brengen. Achteraf kunnen de nabestaanden duurzame verbondenheid voelen terwijl ze de boodschappen lezen.
• Besef als bezoeker dat er geen magische formule is om de pijn van het gemis weg te nemen, ondanks je luisterende aanwezigheid en je attente zorg. Probeer niet op te beuren of raad te geven, maar laat gebeuren wat er gebeurt. Door mensen in verdriet te willen richten op het positieve geef je de boodschap dat je hun pijn niet erkent.
• Veel slachtoffers van het coronavirus zijn mensen op oudere leeftijd, die al een wankele gezondheid hadden. Kijk niet naar de leeftijd van de persoon die is gestorven, maar naar de leegte in het leven van de mensen die er nog zijn.
• Adequate hulp kan je meten in termen van respect, zorg, eerlijkheid en je capaciteit om echt te luisteren en present te blijven bij hevige emoties. Dit vraagt in de eerste plaats om ‘intensiteit’ van aanwezigheid. Het betekent dat je ‘getuige’ bent van hun verdriet in plaats van de richting te willen bepalen en er onmiddellijk iets aan te willen doen. Getuige zijn betekent meer observeren dan doen, meer luisteren dan spreken en meer volgen dan leiden. Zo bevestig je de waardigheid en de autoriteit van de persoon in verdriet. Troosten is geen dam opwerpen tegen het verdriet, maar juist een bedding waarin het verdriet mag stromen.
• Ten slotte: voor velen is het moeilijk hun weg te vinden doorheen het verdriet, en mensen die willen helpen willen het wel goed doen, maar hebben zo weinig over verlies en verdriet geleerd. Het kan helpen als je mensen iets te lezen geeft over verlies en verdriet of als je er zelf iets over leest. Twee suggesties: ‘Vingerafdruk van verdriet. Woorden van bemoediging’, en ‘Helpen bij verlies en verdriet. Een gids voor het gezin en de hulpverlener’.

Hemelvaart van de Heer

Iedere goedwillende dienstverlener, zelfs de beste christen ziet het ooit wel eens even helemaal niet zitten. Zo iemand is als de sporter zonder coach. Het coachen van een sportclub, een voetbalclub bijvoorbeeld, is geen eenvoudige zaak. De spelers moeten gemotiveerd worden, bemoedigd, uitgedaagd tot grotere prestaties, de contacten met heel veel mensen moeten worden onderhouden, hij moet corrigeren, af en toe voordoen hoe het moet enzovoorts. Terwijl een club floreert kan het gebeuren dat zo’n goeie coach zich tijdelijk afmeldt. Hij is voor een tijdje weg naar een wat onduidelijke bestemming. Laat het waar zijn dat er even een adempauze is; er is ook meteen een probleem. Meteen ontbrandt er een strijd over wie het tussentijds voor het zeggen heeft, een zekere ontreddering valt over de club ook al valt er niet aan te ontkomen dat ze het even zelf moeten doen. De coach komt wel terug, maar wanneer en hoe? Ziehier de situatie waarin de eerste leerlingen verkeerden enige tijd na Pasen. Op het ene moment is Jezus nog verrassend in hun midden en op het andere moment lijkt Hij in rook te zijn opgegaan. Zo wordt het ook beschreven in de Handelingen van de apostelen.

Uit niets blijkt dat de apostelen dit aanleiding vonden om er een feest van te maken. Integendeel. Ze blijven zitten met een hele hoop vragen, met de kernvraag: Hoe moet het nu verder? De neiging om voorlopig alles plat te leggen, in afwachting van de terugkomst, is groot. Maar dan wordt hen duidelijk gemaakt dat dit niet de bedoeling is. Ze zullen verder moeten gaan in dezelfde geest en op dezelfde manier als hun is voorgezegd en voorgedaan. Tien dagen later zal diezelfde Geest zich inderdaad van hen meester maken, met Pinksteren. Daar mag en moet terecht alle hoop op gevestigd zijn.

Nu, vandaag, zijn we eeuwen verder en het lijkt er soms op dat die Hemelvaartsomstandigheden van indertijd nog net zo actueel zijn als toen: Er verdringen zich aan de bovenkant allerlei mensen die zeggen dat zij het nu voor het zeggen hebben, maar ze hebben niets zinnigs te zeggen. Er is dringend behoefte aan een inspirerende gedachte, een inspirerend woord. Wie is in staat de bemoediging van Jezus zelf over te nemen en door te geven, nog eens een keertje voor te doen hoe het moet?

Wij weten intussen dat inderdaad die inspirerende geest zich plotseling van die eerste leerlingen heeft meester gemaakt. Die kwam niet van degene die intussen had geprobeerd de baas te spelen. Die overkwam hen zoals aangekondigd. Nu wij nog.

Hemelvaartsomstandigheden geven eigenlijk weinig reden tot een feest. Wel de toezegging dat die situatie van tijdelijke aard is. Bovendien is het een vrije dag. De mogelijkheid ligt er dus om vandaag een mentale openheid en bereidheid in te zetten.

Zo van: Laat Pinksteren over mij maar komen, ik ben er klaar voor. Dan kan het weer gebeuren dat die gaven ons toevallen: wijsheid, goede raad, sterkte, moed en al die andere gaven van de Geest. Wie intens naar dit soort dingen verlangt en er om durft te bidden, krijgt vandaag of morgen, met Pinksteren of later, wat hij vraagt. Een introductiedag, zo’n Hemelvaartsdag.

Pauselijk gebed in deze coronatijd

In deze verwarrende coronatijd heeft  onze paus Franciscus gebeden tot Onze-Lieve-Vrouw van de Goddelijke Liefde. Hij vroeg haar om “de smeekbeden van ons, die beproefd worden, niet te minachten”, maar “ons van ieder gevaar te verlossen” en Italië en de wereld te beschermen.

Het hele gebed dat de paus bad, luidde:

O Maria,

u schittert altijd op ons pad

als een teken van redding en hoop.

We vertrouwen onszelf aan u toe, gezondheid van de zieken,

die bij het kruis deelnam aan Jezus’ pijn,

uw stevig staande houdend.

U, redding van het Romeinse volk,

weet wat we nodig hebben,

en we weten zeker dat u zult voorzien,

zodat wij, net als in Kana in Galilea,

weer vreugde mogen zien en mogen feesten

na deze tijd van beproeving.

Help ons, moeder van Goddelijke Liefde,

om de wil van de Vader te aanvaarden

en te doen wat Jezus ons zei,

die zelf ons lijden op zich nam

en ons verdriet droeg,

om ons, door het kruis, te leiden

naar de vreugde van de verrijzenis.

Amen.

Bezinning in de meimaand

Samen met Maria en de andere volgelingen vormden de apostelen een kleine hechte gemeenschap.
Ze bezonnen zich over alles wat ze met Jezus hadden meegemaakt, en ze bleven zich ook zeer innig met Hem verbonden voelen. Ze volgden zijn voorbeeld na, door zich vol vertrouwen tot God te richten als tot een Vader. Ook voor ons blijft het gebed nog steeds de kern van ons geestelijk leven.

Maria, u bent de moeder van Jezus.

Het lijden van uw lieve Zoon,

hebt u met pijn in uw hart gedragen.

U weet wat lijden is.

Wij komen tot u, Maria,

met het lijden en de pijn

van zovele zieke mensen,

eenzame en verlaten mensen;

met het lijden van moeders om hun kinderen

en allen die hen dierbaar zijn.

In onze onmacht komen wij naar u toe,

wij mogen naar u opzien.

Uw lieve glimlach bemoedigt ons,

en wij vertrouwen op u.

Bid voor ieder van ons.

Laat ons niet moedeloos worden,

maar met vertrouwen ons kruis dragen,

uit liefde voor Jezus.

Maria, help ons. Wij geloven in u.

Want uw moederhart is zo groot,

dat u heel de mensheid opneemt in uw liefde.

Wij vragen uw moederlijke zegen.

Sta ons bij, iedere dag van ons leven

tot in eeuwigheid. Amen

Maria De Backer, Zomergem

Meimaand – Mariamaand

Moeder Maria,

vandaag ben ik dan weer bij jou beland.

Heel wat tijd ging heen sinds mijn kleine kinderhanden

een ruiker legden aan je voeten.

Vandaag kom ik weer met je praten, Moeder,

maar niet meer lijk een kind

dat zonder zorgen is.

Moeder, hier ben ik met alles : met geloof in ieder mens

en in een Vader die allen onder zijn hoede houdt,

met hoop op nieuwe dagen

waarop gebroken en vervlogen dromen

weer levenskrachtig worden,

met liefde die onvermoeibaar is.

Maar mijn geloof is vaak ook heel klein,

mijn hoop zo vlug verschraald

en mijn liefde zo beperkt.

Moeder, ik kom vandaag niet om te bidden

of om te vragen, maar gewoon om je te zeggen

dat jij een echte moeder bent.

Amen.

Moederdag

Zondag 10 mei 2020 vieren we moederdag. Het zal allemaal net iets anders zijn dan de andere jaren door de maatregelen ter bestrijding van het coronavirus..

Op deze 2de zondag van mei wensen wij alle mama’s, oma’s, moekes… een heel fijne moederdag toe.

Het is een enige gelegenheid om hen te danken voor hun liefde en waardering, want moeder-zijn is meer dan een biologische relatie, het is ook mentor zijn, kok, interieurverzorger, taxi-chauffeur en vooral een vangnet wanneer je hen het hardst nodig hebt.

Omdat God niet overal kon zijn, heeft Hij “ de moeder” geschapen!

Ook onze hemelse moeder Maria willen we niet vergeten in deze meimaand. We vertrouwen ons aan haar toe en bidden dat ze ons begeleidt en steunt in deze moeilijke dagen:
Lieve Moeder Maria, ik wijd U al mijn zorgen toe, opdat U ze in Uw Hart kunt begraven.
Ik wijd U al mijn verdriet toe, opdat U mij met Uw glimlach kunt troosten.
Ik wijd U al mijn lasten toe, opdat Uw liefde ze mij kan helpen dragen.
Ik wijd U al mijn werken toe, opdat Uw handen de mijne kunnen leiden.
Ik wijd U mijzelf toe en ieder die mij dierbaar is, opdat U voor ons kunt zorgen, elk ogenblik van de dag en de nacht, tot in ons laatste levensuur.
Ik wijd U alles toe wat ons toebehoort, opdat het ook Uw eigendom zou worden, want op alles wat in Uw armen gesloten wordt, rust de hemelse zegen.
Ik wijd U alle mensen toe die hun tijd met ons willen delen, opdat al onze relaties vruchtbaar mogen zijn en bezield worden door de ware hemelse vrede.
Wil U ontfermen over alles wat ons pad betreedt, O hemelse Moeder, opdat ons leven gezuiverd wordt, en wij ons altijd mogen verheugen in de zaligheid van Uw tegenwoordigheid.

Brief aan de Vormelingen

Hallo vormeling,

Als het nare virus corona er niet was geweest
zou jij deze maand (mei 2020) het vormsel ontvangen
van de bisschop op of de vormheer
Jullie waren goed voorbereid.
Alles was klaar voor het feest in de kerk en thuis.
Het vormsel gaat dit weekend niet door,
maar de Geest werkt ook vandaag al in jou
als je hem erom vraagt.
Hij wil je kracht geven om in alle omstandigheden
te geloven en sterk te staan in het leven.
Bij het vormsel zullen we dit op een plechtige wijze vieren.
Wij vinden het net als jullie heel erg dat het nu niet kan.
We kijken samen met jullie uit naar de viering in september of oktober.

Namens bisschop Patrick Hoogmartens
Ria Thaens en de catechisten

Goede Vader,
bij mijn doopsel hebben mijn ouders
en peter en meter beloofd
dat ze mij zouden meenemen
op de weg van Jezus en het geloof,
gesteund door Gods goede Geest.
Vandaag wil ik er zelf voor kiezen
om als leerling van Jezus verder te leven:
leren bidden, het goede doen
en aan de kant van kleine mensen staan.
Help mij, Vader
om met de hulp van uw Geest
deze weg op te gaan.
Amen.

Brief aan de eerste communicanten

Hallo,
Jij wil een vriend van Jezus zijn
en Hem in je hart ontvangen.
Dat zou je deze maand (mei 2020) in de kerk vieren met heel je familie.
Het nare virus zorgt er nu voor dat dit niet kan.
Wij vinden dat heel jammer voor jullie.
Jezus blijft je vriend.
Hij wacht op jou.
Hij en wij kijken er samen met jou naar uit
om het feest van je communie
in september of oktober te vieren.

Namens bisschop Patrick Hoogmartens
Ria Thaens en de catechisten

Een gebedje om samen met je mama en papa te bidden en een plaatje om te kleuren.

Lieve Jezus,
dank je wel voor ons gezin.
We zorgen voor elkaar,
we willen elkaar helpen.
We delen veel blijdschap
en soms ook pijn en verdriet.
Help ons om ook voor anderen
te zorgen, goed te zijn,
en met hen te delen.
Help ons om te bidden
en kind van God te worden.
Blijf bij ons,
ook als we het moeilijk hebben
vandaag en alle dagen
van ons leven.
Amen.

Roepingenzondag 3 mei 2020

De Heer roept ons, ieder op de plaats waar wij in het leven staan.
Hij roept ons op om andere mensen echt gelukkig te maken.
In de naam van + de Vader, de Zoon en de H. Geest. Amen.

Heer Jezus,
Gij zijt de goede herder.
Gij komt naar ons toe
en roept ieder bij naam.
Gij wilt dat wij léven
en wel in overvloed.
Draag zorg voor de kudde die Gij weidt.
Open onze oren voor uw stem,
neem onze angst weg
om te antwoorden.

Verdiep het vertrouwen van jonge partners
om het met elkaar als gehuwden te wagen.

Geef ons religieuzen en godgewijden,
profeten voor vandaag.

Beziel allen die zich inzetten voor uw Kerk
met de vreugde van uw evangelie.

Schenk ons de priesters en diakens
die we nodig hebben.
Vervul hen met uw Geest van hoop en sterkte.

Beziel elk van ons
die uw naam als christen draagt.
Laat niet toe dat zorgen ons verlammen.
Roep uw Kerk naar buiten
zodat uw Woord van Liefde
in heel uw schepping wordt gehoord.
Bisschop Lode Aerts

Zoals een herder voor zijn schapen,
had Jezus, de Mensenherder,
oog en hart voor de mensen.
Die zorg en aandacht wil Hij met ons delen.
Die zorg en aandacht moge ook de onze worden.
Door Hem gehoed en geweid mogen wij behoeders worden
van elkaars welzijn en vrede.
Door zijn Geest vervuld mogen wij herders worden
voor de mensen rondom ons.
+ Vader, Zoon en H. Geest. Amen.

Vierde Paaszondag

Wat is het evangelie? In letterlijke zin betekent evangelie: goede boodschap. Waarin bestaat die boodschap dan precies? Dit lijkt een haast triviale vraag, want iedereen weet toch dat het gaat over Jezus Christus, de Zoon van God, die gekomen is om ons te redden. Op zich is dat antwoord juist. Maar er ligt een enorme afstand tussen het uitspreken van die woorden en het besef van wat ze werkelijk betekenen. Juist deze passage uit het Johannes-evangelie laat dat bijzonder goed zien.

We hebben te maken met welbekende ‘Ik ben’-uitspraken van Jezus. In dit evangelie staan er heel wat: Ik ben het licht der wereld, Ik ben de wijnstok, Ik ben de goede herder, Ik ben de deur van de schapen enzovoort. Jezus neemt alle mogelijke middelen te baat om te zeggen wie Hij is. Maar heel dikwijls wordt dat niet begrepen. Zo ook wanneer Hij zichzelf herder noemt: ‘Ze begrepen niet wat Hij hun te zeggen had.’ Hij ge­bruikt nochtans geen moeilijke woorden. Het beeld van de herder en de kudde is zo uit het dagelijkse leven van zijn tijd­genoten gegrepen. Wat is er dan zo onbegrijpelijk aan? Mis­schien ligt de moeilijkheid niet in het snappen, maar in het aanvaarden van wat Hij zegt: niet zozeer in het ‘ik begrijp dat niet’ dan wel in het ‘maar dat kan toch niet’. Ik vermoed dat daar trouwens de grote moeilijkheid ligt om het evangelie te begrijpen. Zeker, bepaalde teksten doen erg vreemd aan, mede omdat ze uit een heel andere tijd en cultuur komen. Maar wat er gezegd wordt, is zo ongehoord dat we nauwelijks kunnen aanvaarden dat het waar is.

Neem nu dat van die deur en die schapen. Akkoord, we horen onszelf niet graag kuddemensen noemen. Daarvoor vinden we onszelf te persoonlijk en te origineel. Intussen la­ten sociologen duidelijk zien dat ons gedrag en ons denken door en door bepaald worden door onze omgeving en door de vele groepsverbanden waarin wij leven (bijvoorbeeld ook de groep tv-kijkers en krantenlezers waartoe wij behoren). En zonneklaar is ook dat talloze mensen en instanties om onze gratie komen bedelen (zeg maar: de schapenstal willen bin­nendringen), denk maar aan de publiciteit. We krijgen dan van alles voorgespiegeld, terwijl we in ons achterhoofd wel weten dat men niet zozeer om ons welzijn bekommerd is, maar onze centen wil hebben. En de geschiedenis wemelt van leiders die het met hun kudde niet zo best voorhadden.

Het evangelie laat nu iemand naar ons toekomen die ook naar onze gunst dingt, maar dan werkelijk en alleen om ons welzijn, ons geluk en ons leven bekommerd is: ‘Ik ben geko­men opdat zij leven mogen bezitten, en wel in overvloed.’ Dat ging er bij zijn tijdgenoten al bijzonder moeilijk in. Begrepen ze het niet, of konden ze het niet geloven? Bepaalde teksten uit het evangelie zijn zo duidelijk dat we zelfs niet kunnen zeggen dat we ze niet begrijpen. De echte moeilijkheid ligt in het durven te aanvaarden dat ze waar zijn…