Reliekendragers
Wat is een reliek?
Het woord relikwie of reliek komt van het Latijnse reliquiae wat letterlijk overblijfselen betekent. Een relikwie is dan in godsdienstige context een overblijfsel van Christus of van een heilige (bv. een haarlok, een stuk gebeente, …) of een voorwerp waarmee de heilige in contact is geweest (bv. een stukje van een kledingstuk). Aan de verering van de relikwie door een kus, door aanraking of door een buiging wordt een beschermende of genezende kracht toegeschreven. Al moet men daar voorzichtig mee omgaan om niet in magie of bijgeloof te vervallen.
Reliekenverering
Vanaf het begin van de Kerk bestaat de gewoonte om relieken te vereren. Van toen en tot op de dag van vandaag gaat een pasbenoemde bisschop allereerst bidden op het graf van Petrus. En reeds in de eerste eeuw van het christendom werd de Eucharistie gevierd op het graf van de martelaren, meestal ondergedoken in de catacomben.
Aanvankelijk werden om de zeven jaar de relieken ‘getoond’ aan het publiek. Toen hier in Tongeren de massa zo groot werd dat het niet meer mogelijk was dat ze in de basiliek werden getoond werden ze getoond vanop de eerste balustrade van de toren. Dat was wat veraf en dus was de volgende stap een processie rond de basiliek waarbij de relieken werden meegedragen en het volk er dichtbij kon komen. Zo’n processie gebeurde hier de eerste keer in 1390. Dit is de verre voorloper van wat nu de zevenjaarlijkse ‘kroningsfeesten’ zijn. Tijdens de ‘kroningsprocessie’ worden belangrijke relieken meegedragen en op de zondagen van de kroningsweek en op dinsdag (ziekendag) is er na de pontificale viering ook nog een plechtige toning van de relieken.
Een reliek vereren blijft een vorm van gebed tot Christus of een bepaalde heilige van wie bescherming of genezing wordt gevraagd. Meestal gaat het dus om een smeekgebed maar uiteraard kan een reliek ook vereerd worden om Christus of de heilige te danken of gewoonweg te eren.
Reliekendragers
Voorheen werden de relieken gedragen door priesters en seminaristen. Sinds 2002 worden vrijwilligers – mannen, vrouwen, jongeren van Chiro en KSA – gevraagd om de relieken te dragen en de geluidswagentjes te duwen. Een bestuur van zeven mensen draagt zorg voor de groep die dit jaar nieuwe kleding krijgt via een gespecialiseerde firma. De groep is momenteel samengesteld uit 86 deelnemers, 38 mannen en 48 vrouwen en daar komen dus nog de jongeren bij. De jongste deelnemer is 35 en de oudste 89!, de jongeren niet meegerekend. De deelnemers komen uit niet minder dan 15 gemeenten, de meesten uit Tongereen en Borgloon maar ook uit Bilzen, Hoeselt, Heers, Hasselt, Lanaken, Riemst, Wellen, Diepenbeek en ook verder uit Luik, Namen, Leuven, Maastricht en de verste deelnemer uit Oostduinkerke. De oudste deelneemster van de groep zal voor de tiende keer aan de kroningsprocessie deelnemen waarvan de vierde keer met deze groep.
Deze groep zoekt nog enkele sterke mannen die de twee zware relieken van de Tongerse bisschoppen en de grote reliek van de Tongerse heilige Sint-Lutgart mee op de schouders willen dragen, dat zijn telkens 4 dragers en vier reserven voor de aflossing. Bijkomende uitdaging hierbij is dat dit mannen moeten zijn van gelijke schouderhoogte. Je begrijpt waarom.
Activiteiten
De reliekendragers nemen niet deel aan het avondspel maar ze doen wel drie reliekentoningen in de basiliek op de zondagen en de dinsdag van de kroningsweek, telkens na de pontificale Eucharistieviering. Om die toning goed te laten verlopen wordt wel een repetitie voorzien.
Op 16 maart om 20 uur wordt in de basiliek een lezing gehouden met als thema: “Relieken, uniek erfgoed herontdekt”. Onderzoeker Jeroen Reyniers neemt ons mee in de wereld van de heiligen en de relieken. We krijgen ook de gelegenheid om tot bij een aantal relieken te gaan. Dichter bij de oorsprong van de kroningsfeesten kan je niet komen! Bovendien is de reliekenschat van de basiliek bijzonder waardevol en heel wat voorwerpen – relieken, reliekenhouders, reliekenbeursjes – behoren tot de Vlaamse topstukken. Maar relieken zijn veel meer dan artistiek erfgoed. Ze blijven ook nu nog voorwerp van verering.
Rik Palmans
mede dank zij gegevens aangeleverd door Luc Proesmans
Relieken
Voor dat er sprake was van de kroning was er al eeuwen een reliekentoning of heiligdomsvaart in Tongeren. Hoe zit dat nu precies met die relieken?
Samen met Jeroen Reyniers duiken we, op 16 maart om 20u in de Basiliek, mee in de wereld van de heiligen en hun relieken. Je ontdekt wat relieken zijn, of ze nu nog steeds bestaan en welke bijzondere voorbeelden er in de reliekschrijnen van Tongeren verscholen zitten.
Jeroen specialiseerde zich de voorbije jaren in de studie van relieken. Samen met zijn collega-onderzoekers van het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK) mocht hij al verschillende relieken van heiligen in de laboratoria wetenschappelijk bestuderen.
Al vanaf de klassieke oudheid bestaat er een traditie om helden te herinneren. Voornamelijk in de middeleeuwen trokken de relieken pelgrims van heinde en ver aan. De zevenjaarlijkse Kroningsfeesten van Tongeren zijn ontstaan rond die grote appreciatie en het belang van reliekenverering. De Heiligdomsvaarten van toen, zijn vandaag een onderdeel van de Kroningsprocessie.
Het bloed van Christus, een fragment van het Heilig Kruis, de schedels van Sint-Ursula en de 11.000 maagden, de sluier van Maria, … allemaal voorbeelden van relieken, overblijfselen van een heilige of voorwerpen waarmee een heilige in contact is geweest. Ze worden vaak in bijzondere reliekhouders bewaard en getoond, zo ook in de Tongerse basiliek en in het Teseum dat precies 7 jaar geleden z’n deuren opende.
Voor de volledige reliekentoning zal je nog moeten wachten op de processie, maar Jeroen zal een aantal voorbeelden in detail bespreken. Zowel de details over de inhoud als de kunstig vervaardigde reliekenhouder komen aan bod. Je zal daarna met andere ogen naar de groep van de reliekendragers kijken.
Afspraak op donderdag 16 maart om 20u in de OLV Basiliek Tongeren.
De inkom gratis.